افزایش سریع مصرف بنزین در کشور در نیمه اول دهه 80 و توقف توسعه پالایشگاه‌های بنزین در دولت آقای خاتمی، منجر به رشد فزاینده واردات بنزین شد به‌گونه‌ ای که 43 درصد بنزین مصرفی کشور از طریق واردات تأمین و ایران به عنوان دومین واردکننده بزرگ بنزین در جهان شناخته شد. وابستگی روزافزون به واردات بنزین باعث شد، آمریکا از سال 85 بحث تحریم فروش بنزین و شرکت‌های صادر کننده بنزین به ایران را به منظور فشار شدید اقتصادی و اجتماعی بر ایران در دستور کار خود قرار دهد زیرا در صورت حفظ این روند پیش‌بینی می‌شد افزایش مصرف بنزین روزانه در سال جاری به 110 میلیون لیتر برسد و کشور بر اساس نمودار زیر نیازمند واردات حداقل 65 میلیون لیتر در روز باشد.

ولی سیاست‌های دولت نهم و دهم مبنی بر:

الف ـ سهمیه بندی بنزین

ب ـ افزایش تعداد خودروهای دوگانه سوز به خصوص در بخش عمومی

ج ـ برنامه ریزی برای توسعه ظرفیت پالایشگاه‌های بنزین

باعث شد تا مصرف بنزین روزانه به کمتر از 60 میلیون لیتر در سال جاری
برسد. موضوعی که مرکز بررسی‌های امنیت جهانی آمریکا (IAGS) در دسامبر 2006
در گزارشی با عنوان «انقلاب بنزین احمدی نژاد، طرحی برای شکست تحریم های
اقتصادی» (IAGS: منبع ترجمه کامل گزارش سایت ستاد مدیریت حمل و نقل
سوخت http://www.tabsareh13.ir/Portal/Home/)
آن را پیش‌بینی کرده بود و مدعی شده بود در صورت اجرای موفق برنامه‌های
دولت تا 5 سال آینده، ایران در برابر تحریم‌های بین المللی مقاوم خواهد شد.

حال در شرایطی که ایران از سال 1390 به جمع صادر کنندگان بنزین
می‌پیوندد، آقای اوباما به بهانه تصویب قطع‌نامه ضد ایرانی در شورای امنیت،
اجرای تحریم بنزینی را به تعویق انداخت. این در حالی است که در این شرایط،
تحریم شرکت‌های صادر کننده بنزین دارای هزینه بیشتری از منفعت آن برای
آمریکا است و تأثیری بر ایران نخواهد داشت.

اما نکته اساسی در اتخاذ سیاست‌های دولت این بوده است که این سیاست‌ها
بدون ایجاد انتظارات تورمی و با حداقل تورم به-نتیجه رسیده است. زیرا دولت
به‌صورت هم‌زمان از دو ابزار قیمتی و مقداری استفاده کرده است و به‌جای
افزایش قیمت بنزین مقدار سهمیه را کاهش داده است. یعنی دولت با کاهش سهمیه
از 120 لیتر به 60 لیتر در ماه، هزینه بنزین از 12هزار تومان (120×100) را
به 30 هزار تومان (400×60+100×60) با فرض مصرف 120 لیتر در ماه، عملاً 150
درصد قیمت بنزین را بدون ایجاد انتظارات تورمی افزایش داده است.

کاهش سهمیه از 120 لیتر در ماه در اوایل سال 88 به 100 لیتر و سپس در سه
ماهه انتهای آن به 80 لیتر در ماه منجر شد با وجود افزایش 800 هزار خودرو
جدید در همان سال، مصرف بنزین نسبت به سال قبل از آن یعنی سال 87، 3 درصد
کاهش یابد. بنابراین با توجه به روند فعلی انتظار می‌رود که با کاهش سهمیه
به 60 لیتر در ماه مصرف روزانه بنزین به 55 میلیون لیتر در روز کاهش یابد.

اجرای سیاست سهمیه‌بندی بنزین به دلیل ایجاد زیر ساخت‌های اطلاعاتی و
شفاف شدن مصرف و توزیع بنزین به کاهش شدید قاچاقِ بنزین نیز انجامیده است.

به منظور حصول نتیجه نهایی در هدفمند کردن یارانه بنزین، پیشنهاد می‌شود
دولت محترم گام‌های تکمیلی زیر را بردارد:

الف ) دوگانه‌سوز کردنِ خودورهای عمومی بنزینی (اعم از تاکسی و
وانت‌بار) در شش ماه آینده در دستور کار قرار گیرد و در میان مدت از
خودروهای وانت‌بار دیزیلی (سوخت گازوئیل) برای وانت‌بارها استفاده شود.
قابل ذکر است دولت می ‌تواند سهمیه خودروهای عمومی دوگانه ‌سوز را در استان
‌هایی که از جایگاه ‌های مناسب CNG برخوردارند به 60 لیتر در ماه کاهش
دهند و قیمت گاز برای خودروهای دوگانه سوز افزایش پیدا نکند تا فرآیند گذار
بدون ایجاد تورم سپری شود. در صورت اجرای کامل این سیاست صرف نظر از توسعه
ظرفیت پالایشگاه‌هایی جدید، واردات بنزین به‌طور کامل حذف خواهد شد.

ب ) ‌سهمیه خودورهای آژانس و آموزش رانندگی که جنبه عمومی ندارد به 60
لیتر در ماه کاهش یابد.

ج ) سهمیه 60 لیتر ماهانه به‌جای تعلق به هر وسیله به هر خانوار تخصیص
یابد تا سهمیه بنزین به‌صورت عادلانه به خانوارها تعلق گیرد و خانوارهایی
که بیش از یک خودور دارند از یارانه بیشتری برخوردار نشوند.

اجرای سیاست‌های تکمیلی فوق، ایران را برای همیشه در مقابل تحریم بنزین
مقاوم خواهد کرد.

* انتظار این است با اتخاذ سیاست‌های پیشنهادی در این گزارش توسط دولت
محترم با توسعه پالایشگاه‌های بنزین کشور از سال1390 ایران به جمع صادر
کنندگان بنزین در جهان بپوندد. نکته کلیدی این است که موفقیت کاهش واردات
بنزین تاکنون فارغ از توسعه پالایشگاه‌های بنزینی بوده چراکه ظرفیت تولید
کشور در بهترین حالت در سال‌های گذشته در 45 میلیون لیتر روزانه ثابت بوده
است. بنابراین حتی با بهره‌برداری از تمامی طرح‌های توسعه و ایجاد
پالایشگاه‌های بنزینی کشور، در صورتی‌که سهمیه‌بندی انجام نمی‌شد با توجه
به رشد 13 درصدی مصرف بنزین در شرایط کنونی، نیازمند واردت روزانه 63
میلیون لیتر بنزین بودیم این در حالی است که با اجرای سهمیه بندی اکنون،
روزانه نیازمند واردات 20 میلیون لیتر هستیم.

-----------------------------------------------------------------------
تهیه کننده: شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران (ایتان) با تیتر "چرا تحریم
بنزینی علیه ایران بی اثر شده است؟"

**لینک خبر تعویق یک ماهه تحریم بنزینی ایران:
http://isna.ir/isna/NewsView.aspx?ID=News-1546030